تاریکی مقدس: مطالعه نور در معبد هندویی بریهدشوره، تانجوره، تامیل‌نادو، هندوستان (1010 میلادی)
تاریکی مقدس: مطالعه نور در معبد هندویی بریهدشوره، تانجوره، تامیل‌نادو، هندوستان (1010 میلادی)[1]
نوشته:آنات گوا[2] و آنورادها موکرجی[3]
ترجمه: آزاده مدنی[4]
چکیده :
این تحقیق بر آن است که بداند چگونه ارزش‌های مذهبی، رفتارهای نور و تاریکی را در بناهای مقدس، تابع خود می‌کند. در این خصوص، وضعیت نور روز، در معبد هندویی بریهدشوره، تانجوره‌ی تامیل‌نادو در هندوستان، که در قرن یازده میلادی ساخته شده ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این بنای مقدس، جزء میراث جهانی ثبت شده توسط یونسکو است. این معبد یکی از موارد مطالعاتی بسیار پیچیده در موضوع برخورد قدسی با رفتار نورـ تاریکی، در فضا می‌باشد. موسسه IES[5] در مطالعاتی، وضعیت نور این معبد را با شبیه‌سازی نور توسط کامپیوتر، با استانداردهای فضاهای عمومی همراه با محیط تاریک، مقایسه کرده است. این سنجش کیفی نیز، یافته‌های این تحقیق را به اثبات رساند.
واژگان کلیدی:
بناهای مقدس، معبد، نور، تاریکی
مقدمه:
براساس متن ریگ‌ودا[6]، ایزد سوریا[7]، خورشید بهشت است و نام او از کلمه اسور[8] (نور) مشتق شده است. او زینت طلایی آسمان است، شاهینی پران، که خوش‌سیما و چشم خدایان است. سوریا تمام جهان را از بالا مشاهده می‌کند و یک روزه فاصله‌ی آسمان و زمین را می‌پیماید. وظیفه‌ی او دفع تاریکی جهالت و بخشیدن نور زندگی و سلامتی است.
با وجود اهمیت بخشش خورشید در متون هندویی، استفاده از نور طبیعی در معابد هندویی بسیار اندک است. مطابق عقاید هندوان، هنگامی که یک عبادت‌کننده در حضور الهی است، هیچ چیز نباید حواس او را مختل نماید، که شامل بینایی نیز می‌شود، زیرا خدا بایستی به تدریج خود را بر بنده آشکار سازد. بنابراین داخلی‌ترین حرم مقدس در معابد کاملاً تاریک است و عبادت کننده باید از ورود به معبد فضای تاریک را به شکلی پیش‌رونده، تا تاریک‌ترین مرکز معبد تجربه نماید. این شیوه سبب می‌شود که زائر، زمان کافی برای خو گرفتن چشمانش با تاریکی مقدس‌ترین فضای معبد یا گربهه‌گریه[9] داشته باشد و در ضمن به تدریج از اندیشه‌های دنیوی نیز فارغ شود و شایسته‌ی عبادت کردن گردد. در طی این گذر، هر کس باید از میان صفی از درگاه‌ها، تالارها و راهروهای پوشیده از نقش‌برجسته‌های مقدس عبور کند. این نمادهای مقدس، تأثیر ژرفی بر ذهن پرستنده می‌گذارد. آنها مشابه رازهایی هستند که جهان را فراگرفته و روحی ایزدی که عالم را روشن می‌کند. با رسیدن به مقدس‌ترین حرم معبد، پرستنده وارد مکانی برای درک نفس خویش و ارتباط با الوهیت می‌شود.
حرم مرکزی برای عبادت‌کننده‌ی بسیار و یا عبادت گروهی طراحی نشده است و طراحی آن مناسب این ایده‌ی اساسی می‌باشد که این معبد هندویی مطابق ایمان هندویی مبتنی بر صعود معنوی از میان تاریکی مقدس است. گزارشاتی که این مقاله براساس آنها نوشته شده، نشان می‌دهد که نور چه از نظر تجزیه و تحلیل کمی و چه کیفی و چه در مقایسه با استاندارد IES دارای سطح پایینی از روشنایی است.
معبد هندویی بریهدشوره:
این معبد که در 1987 میلادی جزء میراث یونسکو ثبت شد، یکی از موفقیت‌های معماری جنوبی است که ویژگی‌های خالص معابد دراویدی[10] را دارد. این سبک، اصالتاً سبک دراویدادشا شناخته می‌شود و تنها در ایالت تامیل‌نادو در هند جنوبی بکار می‌رفته است. معبد بریهدشوره (یا راجاراجشوره[11]) در پایتخت سلسله‌ی چولا[12]، تانجوره، توسط راجاراجای[13] بزرگ (985 تا 1014 میلادی) ساخته و به شیوا[14] اختصاص یافته است. این معبد که از سنگ گرانیت در طول شش سال ساخته شده است، نشان دهنده‌ی کامیابی و توانگری امپراطوری چولا می‌باشد. این معبد نه تنها قدرت چولا را نشان می‌دهد، بلکه به عنوان یکی از کامل‌ترین دستاوردهای هنری بشر در معماری سنگی شمرده می‌شود. (تصویر2)
تصویر 3 نشان می‌دهد که معبد بریهدشوره در وسط حیاط مستطیل شکلی قرار گرفته است و ردیف مرکزی با عمارت کلاه فرنگی ناندی[15] (شش متر طول یک پارچه نشان‌دهنده‌ی نرینگی شیوا) و گپوراس[16] (دروازه‌ی هرمی شکل ورودی حیاط) مشخص می‌شود. ایوان ورودی معبد بریهدشوره به دو مانداپاس[17] (تالار نمازخانه) می‌پیوندد. مورخین هنر بر این باورند که یا پس از خراب شدن بنای اصلی ساخته شده‌اند و یا ناکامل باقیمانده بوده‌اند و چند قرن بعد کامل شده‌اند. مانداپا به آنتارالا[18] (راهرو) و گربهه‌گریه[19] (حفره مرکزی) می‌پیوندد. آنتارالا ساختمانی سه طبقه با ورودی شمال ـ جنوبی است که بوسیله‌ی مجموعه‌ای از پلکان‌های عظیم قابل دسترسی می‌شود. مربع گربهه‌گریه (8 متر ضلع و 3.66 متر طول) بر پایه‌ی ستونی بلند برخاسته و بوسیله‌ی یک پاراداکشیناپت[20] باریک (راهروی گردشی محاط) با چهار ورودی اصلی که از حیاط خارج از دسترس است و به عنوان پنجره بکار می‌رود، تشکیل می‌شود. ویمانا[21] (معبد مرکزی) در انتهای ردیف به شکل هرم مخروطی شکل سنگی ساخته شده که حدوداً 66 متر بالاتر از گربهه‌گریه است. سقف در سیزده طبقه با پایه‌های ستون چهارگوش کوچک می‌شود و در تارک آن گنبد مانندی، هشت وجهی شکل، ساخته شده از مس و روکش شده با طلا قرار گرفته است.
روش، تجزیه و تحلیل و نتایج:
تجزیه و تحلیل رفتار نور و تاریکی در معبد بریهدشوره در دو سطح انجام شد:
1ـ با نشان دادن رقمی نور روز توسط شبیه‌سازی نرم‌افزاری
2ـ مقایسه‌ی مقداری شبیه‌سازی‌ها با استانداردهای IES برای فضاهای عمومی، با محیط تاریک
نرم افزاری که این شبیه‌سازی را انجام داد (Lightscape)، یکی از برنامه‌های کاربردی پیشرفته در زمینه‌ی تصویر و نورپردازی است که بر پایه‌ی شبیه‌سازی پخش نور از میان محیط ساخته شده است. مبنی بر توصیف نور رسیده به یک سطح، محاسبات عددی روشن‌سازی موضعی روشن می‌کند چگونه سطوح منحصر به فرد نور را بازمی‌تاباند یا انتقال می‌دهد و می‌تواند شدت، منش طیفی (رنگ)، و میزان پخش نور رها شده سطح را، پیش‌گویی کند. برای رسیدن به تصویری دقیق‌تر، محاسبات کروی روش‌سازی برنامه، برای ترکیب روش‌های محاسبه‌ی الگوهای نور و سایه برای ترسیم سه بعدی انتقال نور از میان سطوح نمونه استفاده شد. ترکیب تصویر موضعی و سراسری، امکان شبیه‌سازی و توزیع مناسب نور در صحنه را بوجود آورد.
برای راه‌اندازی برنامه، یک مدل 3-D CAD از معبد بر پایه‌ی مدارک نقاشی شده توسط پیر پیچارد[22] (1995 میلادی) ساخته شد. یک مدل درونی بوسیله‌ی سطوح سه بعدی به جای دیوارهای مستحکم ساخته شد تا فرآیند محاسبه‌ی نور و سایه را بهینه کند. پیش‌تر توضیح داده شد که حرکت از فضاهای بیرونی به مرکزی‌ترین قسمت معبد، که کاملاً تاریک است، صعود معنوی به شمار می‌آید و از جنبه‌های واجب و اساسی در پرستش هندویی است.
بنابراین مجموعه‌ای از سطوح عمودی و افقی در امتداد صحنه در معبد بریهدشوره مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. هر یک از چهار فضای متوالی با سطوح افقی رمزگذاری شد و چهار دیوار اصلی که مستقیماً روبروی افرادی که در قسمت درونی راه می‌رفتند، قرار داشت، به عنوان سطوح عمودی انتخاب شدند. (تصویر 4)
مدل به عنوان فایل ورودی در نرم‌افزار لایت اسکیپ[23] گذاشته شد. جنس و خواص فیزیکی به سطوح و دهانه‌ی مدل اعمال شد. در ادامه، سیستم نوردهی طبق موقعیت جغرافیایی، روز، ساعت و شرایط آسمان تعیین شد. پروسه‌ی شبیه‌سازی سه بار فریم‌ها را برای 21 مارس (روز اعتدال شب و روز) هدف قرار داد. این زمان‌ها، طلوع و غروب خورشید بود که از لحاظ معنوی در هندوئیزم از اهمیت بسیاری برخوردار است و سر ظهر، زیرا دارای بیشترین میزان نور می‌باشد. مکان در تانجورا، هندوستان (10 درجه‌ی عرض جغرافیایی شمال و 79 درجه‌ی طول جغرافیایی شرق) برای تعیین شرایط نوری مورد استفاده قرار گرفت. از سه نوع شبیه‌سازی برای تجزیه و تحلیل نور، بهره گرفته شد؛ تصاویر تنها، تصاویر تمرینی و تحلیل‌های نوری. نتایج شبیه‌سازی ارزش درخشندگی هر یک از سطوح عمودی و افقی معبد را در چهارچوب زمانی خاص نشان داد. از ساخت یک انیمیشن نوری برای تعیین وضعیت دینامیکی نور در حرکات مذهبی و روحانی و حرکت از بیرون معبد به درون آن استفاده گردید. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که ارزش متوسط آرایه‌ها برای سطوح خاص در امتداد صحنه، با ایمان و اعتقادات هندویی رابطه‌ای مستقیم دارد. هر چه به معبد نفوذ می‌کنیم، نور کم می‌شود. قسمت دوم این تحلیل‌ها، ارزش‌های نوری بدست آمده را با استانداردهای IES، که روشنایی لازم را براساس کارآیی مشخص می‌کند، مورد مقایسه قرار داد. طبق این محاسبات، نور در ورودی‌های معبد، از استاندارد IES بیشتر بود که باعث جلوه‌ی بیشتر نور در زمان طلوع خورشید می‌شد که نشان‌دهنده‌ی ارزش طلوع خورشید، که نمودار خدای خورشید است، بود. در قسمت‌های داخلی نور به مراتب از استاندارد IES پایین‌تر بود، که با نگرش مذهبی هندوها در رابطه با تمرکز و تجلی ایزد، هماهنگی داشت.
نتیجه:
روش‌های چندگانه تحقیق روابط نور و تاریکی، نور و اشیاء و کیفیت نور طراحی شده در معبد بریهدشوره نشان‌دهنده‌ی تأثیرات قوی حکم مخصوص هندوئیزم در رفتار نور و تاریکی در معابد است. از این گذشته یافته‌های این آزمایش‌ها بحث ابتدایی مقاله تقویت می‌کند و فرایند تشریفات مذهبی به طرف تاریکی مقدس را توضیح می‌دهد و چگونگی توانایی تأثیر نور و تاریکی بر تجربه‌ی روحانی در محیط مقدس معبد را تشریح می‌کند.
ورودی‌های معبد تاریک طراحی شده‌اند، بنابراین چشم انسان بوسیله‌ی دنیای مادی پریشان نمی‌شود و اجازه ورود عالم روحانی خدا را به ذهن می‌دهد. همانطور که دیده شد، در معبد بریهدشوره نور طبیعی در با تغییری پله‌ای از روشنایی به تاریکی، مطابق با حرکت تشریفاتی مذهبی پرستنده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جالب توجه است که کاهش سطح کیفیت نور در معبد، همچنین به بهتر شدن وضعیت حرارتی ساختمان کمک می‌کند. دیوارهای ضخیم، پنجره‌های کوچک و کاهش نور خنکی را ابقاء می‌کند و ایجاد حالت خشکی، آسایش حرارتی در محیط گرم و مرطوب تامیل‌نادو را سبب می‌شود. بنابراین عبادت‌کنندگان نه از نظر دیداری و نه از نظر حرارتی دچار هیچ پریشانی حواسی نمی‌شوند و می‌توانند بر اتحاد ذهن خویش با خدا تمرکز کنند.
بالاخره، نتایج تحلیل‌ها، نظیر شبیه‌سازی نور روز توسط کامپیوتر، توانست مفهوم نور و تاریکی را در بناهای مقدس به عنوان تجربه‌ای روحانی بیازماید. این تحقیقات کمی توانست مطالعات کیفی نور و وضعیت‌های روحانی در زمینه‌ی معماری مذهبی تاریخی را تقویت کند.
References
- This paper is based on Anuradha Mukherji Master Thesis The Holy Light: A Study of Natural Light in Hindu Temples in the Southern Region of Tamilnadu, India. Texas A&M University, College Station Texas, 2001.
- Aitken, Donald. “Frank Lloyd Wright: Daylighting Master.” Frank Lloyd Wright Quarterly 9 (3:1998): 4-17.
- Deva, Krishna. Temples of India, Vol.1. New Delhi: Aryan Books International, 1995.
- Finegan, Jack. An Archaeological History of Religions of Indian Asia. NY: Paragon House, 1989.
- Harle, J.C. The Art and Architecture of the Indian Sub-continent. Harmondsworth, England: Penguin Books Ltd., 1986.
- Lechner, Norbert. Heating, Cooling, Lighting. NY: John Wiley & Sons, 2000.
- Michell, George. “Introduction” In Temples and Tenements: The Indian Drawings of Deanna Petherbridge. Calcutta, India: Seagull Books, 1987.
- Pichard, Pierre. The Monument and the Living Presence: Tanjavur Brhadisvara: An Architectural Study. New Delhi: Indira Gandhi Centre for the Arts, 1995.
- Stierlin, Henri. Hindu India: From Khajuraho to the Temple City of Madurai. NY: Taschen, 1998.
[1] - The Holy Darkness:a Study of Light in Brihadeshvara Hindu Temple, Tanjore, Tamilnadu, India (1010 Ad).
[2] -Anat Geva, Associate Professor, Texas A&M University, Department of Architecture, USA. ageva@archmail.tamu.edu
[3] - Anuradha Mukherji, PhD Candidate, Department of Architecture, University of California at Berkeley, USA. anuradha@berkeley.edu
[4] - دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس
[5] - Illuminating Engineering Society
[6] - (Rigveda) قدیمی‌ترین کتاب مقدس هندویی
[7] - (Surya) یا سورج، مهم‌ترین خدای خورشید، در میان هندوان خدایان دیگری نیز وجود دارند که به خورشید مرتبط می‌شوند.
[8] - Svar
[9] - Garbhagriha
[10] - Dravida
[11] - Rajarajeshvara
[12] - Chola
[13] - Rajaraja
[14] - Shiva
[15] - Nandi pavilion
[16] - gopuras
[17] - mandapas
[18] - antarala
[19] - garbhagriha
[20] - pradakshinapath
[21] - Vimana
[22] - Pierre Pichard
[23] - Lightscape